Kış aylarında meyve-sebze raflarına sarı ve turuncu renkleriyle canlılık katan narenciye çeşitleri, sadece rengiyle değil içeriğiyle de hayat dolu! Peki, mutfağınızda onlara daha fazla yer açmak için narenciyeleri biraz yakından tanımaya var mısınız?
Turunçgiller adıyla da bilinen narenciyeler, yetişme mevsimleri olan kış aylarında pek çok çeşidiyle marketler, manavlar ve pazarlardaki yerlerini alıyor. Hepsi aynı aileye mensup olan bu meyvelerin her biri farklı görünümleri ve özellikleriyle dikkat çekiyor. Peki, C vitamini zengini olmalarıyla bilinen narenciye çeşitlerinin aslında bundan çok daha fazlası olduğunu biliyor muydunuz?
Narenciye kelimesi, sedef otugiller familyasına ait citrus cinsi meyvelerin genelini tanımlamak için kullanılıyor. Kökeni Farsçaya ait olup Türkçeye Arapçadan geçen bu isim, turunç anlamına gelen “narang” sözcüğüne çoğul eki getirilmesinden meydana geliyor. Bu tanım, Türkçedeki bir diğer adı olan ve “turunç cinsi meyveler” manasında kullanılan turunçgiller ile aynı anlamı taşıyor.
Narenciye meyveleri -sarı veya yeşil renkli de olabilmekle birlikte- genellikle turuncu tonlarıyla karakterize olan; bol sulu, baskın aromalı, posalı, meyve kısmı dilim yapılı ve dışı kabuklu kış meyvelerini kapsıyor. Sedef otugillere ait bu alt familyada portakal, mandalina, greyfurt, limon, pomelo (şadok), kumkuat, lim, bergamot, ağaç kavunu ve turunç olmak üzere toplam 10 meyve çeşidi yer alıyor.
Turunçgillerin özellikle de bazıları görünüş açısından birbirine çok benzese de bunlar, tat ve yapı olarak belli başlı yönleriyle birbirinden ayrılıyor.
Turunçgiller adlandırmasına kaynak oluşturan ana meyve türüdür. Şekil olarak mandalinaya, hacim olarak da portakala çok benzer. Fakat kabuğu portakaldan daha kalın ve pürüzlü, tadı ise daha acı ve keskindir. Limon, portakal ve greyfurt, bu meyvenin aşılanmasıyla elde edilmiştir.
Turunç meyvesinin daha tatlı ve yumuşak aromalı olanıdır. Mandalina ile Çin greyfurdu olarak da bilinen pomelo meyvesinin melezlenmesiyle elde edilmiştir. Türkiye’ye ilk kez Portekiz’den geldiği için “Portekiz meyvesi” anlamındaki portakal adını almıştır.
Portakala kıyasla daha küçük, daha ince kabuklu ve tatlıdır.
Turunç meyvesi ile ağaç kavununun doğal şartlarda çaprazlanmasıyla ortaya çıkmıştır. Açık sarı rengi, oval yapısı, sıkı-ince kabuğu ve yoğun ekşi tadıyla öne çıkar. En yaygın kullanım alanına sahip narenciye türüdür.
18’inci yüzyılda Jamaika’da ortaya çıkan hibrit bir türdür. Yerli tatlı portakal ve pomelo meyvesinin çaprazlanmasından doğmuştur. En yüksek C vitamini oranına sahip narenciye türüdür. Kırmızı iç kısmı ve yoğun ekşiliğiyle öne çıkar.
Şekli armuda benzeyen, yeşil renkli ve pürüzlü dış kabuğa sahip bir turunçgil çeşididir. Doğrudan çiğ besin olarak tüketilmek yerine daha çok esansı için kullanılır.
Misket limonu olarak da bilinir. Limondan daha küçük, ekşi ve koyu yeşil renklidir.
Kamkat olarak da adlandırılır. Doğu Asya ve özellikle de Çin’de yetişir. Erik büyüklüğünde olmakla birlikte portakal gibi turuncu renkli, limon gibi oval biçimli ve tatlı-ekşi aromalıdır.
Turunçgiller ailesinin en büyük meyveli üyesidir. Ağırlığı yetişme koşullarına göre 2 kilograma kadar ulaşabilmektedir. Dışı yeşil-sarı, içi ise kırmızı-pembe renklidir. Greyfurttan daha düşük asitli ve tatlıdır.
Kabuk yapısı ve şekli itibarıyla kudret narına benzer. Dış kısmı sarı-yeşil renkli ve kabuğu da oldukça kalındır. Greyfurt benzeri acı-ekşi bir lezzete sahiptir.
Narenciye çeşitlerinin en öne çıkan ortak özelliğini, yüksek oranda uçucu yağ asidi taşımaları oluşturuyor. Bu özelliklerinden dolayı narenciyeler, kesilmemiş haldeyken kabuklarından dahi belirgin bir koku yayabiliyor. Yeşil, sarı, turuncu ve kırmızı tonlara sahip olan bu meyveler, acımsı-ekşi/tatlı lezzetleri sayesinde gerek tek başına gerekse de farklı besinlerle bir arada yaygın bir şekilde ve sevilerek tüketiliyor. Meyveden meyveye değişkenlik gösterse de turunçgiller, genel olarak bol sulu ve posalı yapılarıyla dikkat çekiyor. Ayrıca hepsinin iç kısmında çok gözlü bir yapı bulunuyor. Narenciyelerin içerik olarak en büyük ortak noktasını ise yüksek miktarda C vitamini taşımaları oluşturuyor.
Narenciyelerin kullanım alanları, koku ve tat gibi özelliklerinden dolayı türden türe değişkenlik gösteriyor. Ancak tüm turunçgil çeşitlerinin kullanım alanları genel olarak şu şekilde ele alınabilir:
Beslenme: Çiğ tüketilebilmekle birlikte meyve suyu, sos, reçel, marmelat, tatlı vb. gıdaların yapımında kullanılıyor.
Gıda sektörü: Doğal aroma verici, renklendirici ve lif kaynağı olarak faydalanılıyor.
Kozmetik sektörü: Parfüm, kolonya, deodorant vb. koku ürünlerinde esansları için; cilt bakım ürünlerinde de genellikle sitrik asit kaynağı oldukları için kullanılıyor. Cilt ve saç temizleyicilerde ise her iki özelliğinden faydalanılıyor.
Farmakoloji: İlaç ve takviye ürün yapımında hem vitamin vb. bileşenlerinden hem de uçucu yağlarından yararlanılıyor.
Temizlik sanayii: İçerdikleri sitrik asidin leke sökücü özelliği ve uçucu yağlarının hoş kokusu sayesinde temizlik ürünlerinin içeriğinde kullanılıyor.
Narenciye çeşitlerinin tümü C vitamini başta olmak üzere diğer vitamin ve antioksidan çeşitleri; ayrıca su, şeker, mineraller ve diyet lifleri yönünden zengin içeriğe sahip olma özelliği taşıyor. Turunçgillerin tümünde hemen hemen aynı vitamin ve mineral çeşitleri olmakla birlikte, bu bileşenlerin oranları türden türe değişebiliyor.
Narenciye faydalarının genel itibarıyla hangi bileşenlerden sağlandığını aşağıdaki tablo üzerinden inceleyebilirsiniz:
Narenciyelerin hem suyundan hem de posasından yararlanabilmek adına özellikle de portakal ve mandalina gibi tatlı türleri, sadece kabuklarını soyarak çiğ halde tüketebilirsiniz. Ayrıca bu meyvelerden meyve suyu, tatlı ve çay yapımında da faydalanabilirsiniz. Yüksek asiditesinden dolayı doğrudan tüketimi daha zor olan limon, greyfurt ve misket limonunu sıkarak meyve sularınıza veya içecek kokteyllerinize ilave edebilirsiniz. Bu meyvelerin posalarını ve kabuklarını ise reçel ve marmelat yapımında değerlendirebilirsiniz. Buna ilaveten kabukları rendeleyerek tariflerinizde tatlandırıcı ve dekor amacıyla kullanabilir, dilerseniz posalarıyla birlikte kurutarak çay olarak da demleyebilirsiniz.
Narenciye türlerinin tüketimi genel olarak belirli miktarlarla keskin şekilde sınırlandırılmıyor. Ancak bu meyvelerin, asidite değerlerine göre günlük bir ila beş adetle sınırlı tutulması daha ideal bir tüketim sağlıyor. Aksi halde meyvelerin içerdiği sitrik asidin midede yanma vb. problemlere yol açma olasılığı bulunuyor.
Narenciyelerin eşsiz aroması, arılar aracılığıyla balın mucizevi formülüne dahil edilirse sizce ne olur? Biz söyleyelim: Yoğun portakal ve limon notalarıyla damaklarda iz bırakan bir monoflora bal (tek çiçek balı) çeşidi... Arıların binbir emekle narenciye çiçeklerinin nektarlarından ürettiği narenciye balını Balparmak güvencesiyle denemek için şimdi tam mevsimi…
Balparmak Narenciye Balı, keşfetmeniz için linkin hemen ardında sizi bekliyor!
menü
