Bal üretimi dışında arıları ne kadar tanıyorsunuz? Arılar bal üretiminin yanı sıra olağanüstü çalışma şekilleri, hiyerarşik yapıları ve ekolojik dengeyi koruma özellikleriyle diğer pek çok canlıdan sıyrılmayı başarıyor. Bu sıra dışı varlıklar hakkında öğrenecek daha çok bilgi var!
Özellikle de bahar aylarında, çiçekten çiçeğe gezen arılarla dışarıda sıkça karşılaşıyor olmalısınız. Bitmek tükenmek bilmez enerjileri ve yüksek disiplinleriyle bu canlılar, sizin görmediğiniz zamanlarda da hiç durmadan çalışmaya devam ediyor. Peki, bir bal arısı kolonisinin yılda yaklaşık olarak 15 ila 75 kilogram polen ürettiğini biliyor muydunuz? Nitekim, pek çok arı türünün arka ayaklarında polen sepeti bulunuyor. Polen sepetleri, toplanan poleni sabitleyen kıvrımlı tüylere sahip oluyor. Üstelik arılar hakkındaki ilginç bilgiler sadece bununla da sınırlı değil!
Arıların bu gezegendeki en yanlış anlaşılan canlılardan biri olduğu ise malum. Arılar dünyanın dört bir yanında insanları sokma özelliğiyle tanınsa da, bu canlıların ekosistem için ne kadar mühim olduğunu bilmek oldukça önemli. Öyleyse şimdi, arıların özelliklerini ve arı türlerini artık daha yakından tanımanızın tam zamanı!
Dünya üzerinde yaklaşık olarak 20 binden fazla arı türü bulunuyor. Bu türlerin 4 binden fazlası Amerika Birleşik Devletleri'ne özgü arıları barındırıyor. Türkiye'de bulunan başlıca arı türleri ve isimlerini ise temel olarak şu şekilde aktarmak mümkün:
Balkanlara özgü bir arı türü olan karniol veya Türkiye'de bilinen adıyla karniyol arısı, böcek zararlılarına karşı kendini başarılı bir şekilde savunma ve arıcılara karşı nazik olma davranışlarıyla ön plana çıkıyor. Yavru verimleri yüksek olan karniyol bal arıları, dünyada en çok yetiştirilen arı türleri arasında bulunuyor. Farklı iklimlere kolayca uyum sağlayabilen bu arı türü uzun dil yapısı sayesinde bitkilerden yüksek miktarda nektar ve salgı toplayabiliyor. Üstelik bu tür, işçi nüfusunu toplanabilecek nektar miktarına göre ayarlama yeteneğine de sahip. Bu yönleriyle karniyol bal arıları, işçi arı popülasyonunu hızla genişletme ve nektarın sona erdiği dönemde damızlık üretimini kesmeleri bakımından bal üretimi için ideal bir tür olarak kabul ediliyor.
Anavatanı Kuzey İtalya olan İtalyan bal arısı türü, Akdeniz'in sıcak hava koşullarından kuzey enlemlerinin sert ve yağışlı kışlarına kadar farklı iklim türlerine uyum sağlıyor. Sarı rengi nedeniyle "altın arı" adıyla da bilinen İtalyan bal arısı yüksek üreme kabiliyeti, üretkenliği ve uzun dil yapısıyla üstün nitelikli bal arısı türleri arasında yer alıyor. Hastalıklara karşı dirençli olan bu arılar, uysal yapıları sayesinde arıcılar tarafından da rahat bir şekilde yönetilebiliyor.
Anavatanı Orta Kafkasya olan Kafkas arısı, siyah rengiyle öne çıkıyor. Uzun dil yapısı sayesinde bu tür, derin tüplü çiçeklerden dahi yararlanabiliyor. Diğer arı türlerine kıyasla daha fazla bal üreten Kafkas arıları, uysal ve dolayısıyla daha az sokan türler arasında yer alıyor. Yüksek bal veriminin yanı sıra bu tür, arıcılık faaliyetlerinde propolis üretimi bakımından da önemli bir yer tutuyor.
Altın sarısı rengi nedeniyle İtalyan arısını andıran Kıbrıs bal arısı, adını anavatanı olan Kıbrıs'tan alıyor. Hırçın ve saldırgan bir yapıya sahip olan Kıbrıs bal arıları, diğer arı türlerine göre daha fazla sokma eyleminde bulunuyor. Akdeniz Bölgesi’nin güney yamaçlarında da görülen bu tür, melezleme zorluğu nedeniyle pek tercih edilmiyor.
Türkiye'nin hemen her bölgesinde görülebilen Anadolu bal arısı, kahverengimsi tüyleri ve küçük boyutuyla diğer arı türleri arasından hemen sıyrılıyor. Sakin, çalışkan ve dayanıklı bir yapıya sahip olan Anadolu arıları, yön tayin etme bakımından da yüksek performans sergiliyor. Döl verimi ve yavru yetiştirme kalitesi yüksek olan bu tür, az miktarda bal tükettiği için zorlu koşullarda dahi bal biriktirebiliyor.
Belfast arısı, İngiltere'de Buckfast Abbey Manastırı'nda yapılan çaprazlama çalışmaları sonucu ortaya çıkan melez bir arı ırkı. Başta İtalyan bal arısı ve Batı Avrupa bal arısından elde edilen bu tür, günümüzde pek çok arı türünün melezlenmesi sonucu üretilebiliyor. Hastalıklara karşı dirençli olan bu arı türü, daha az propolis toplama özelliği taşıyor. Belfast arıları, uysal yapıları sayesinde arıcılara zorluk yaşatmıyor. Yüksek miktarda bal yapma yeteneğine sahip olan bu arıların kışın bal tüketimi de düşük seviyede oluyor. Yavru veriminin ve hız kabiliyetinin yüksek olması, bu türün en önemli özellikleri arasında yer alıyor.
Saldırgan yapısı, veriminin düşük olması ve melezlenme zorluğu nedeniyle Suriye arısı, yetiştiriciliği zor bir tür olarak kabul ediliyor. Kıbrıs arısıyla benzer özelliklere sahip olan bu tür, ülke içindeki üretimi olumsuz etkileyebileceği için Türkiye'de arıcılık faaliyetlerinde çok fazla tercih edilmiyor.
Türkiye'nin Güneydoğu Bölgesinde görülen İran bal arısı, Suriye ve Kıbrıs bal arıları ile benzer özellikler taşıyor. Anavatanı İran olan bu arılar, iklimle uyumlu olması nedeniyle Anadolu’da Bitlis, Şırnak, Hakkari ve Diyarbakır'da tercih ediliyor.
Diğer arı ırklarına göre 6 ila 9 gün daha fazla yaşayabilen Trakya arısı, uysal yapısı ve yüksek bal verimi sayesinde Türkiye'de sıkça tercih ediliyor. Anadolu ve karniyol arı türlerine benzeyen bu tür hız kabiliyeti, kışlama yeteneği ve üretkenliği ile ön plana çıkıyor. Ayrıca Trakya bal arısı, Kafkas bal arısı ile birlikte koruma altına alınan türler arasında bulunuyor.
Batı Ege arısı, son 10 yıl içinde yapılan ıslah çalışmaları sonucunda en çok yetiştirilen arı türleri arasında yer alıyor. Türkiye'nin Ege kıyı şeridi, Güneybatı Marmara ve Batı Akdeniz bölgelerinde bulunan bu uysal arı türü, çam balı üretiminde büyük bir rol üstleniyor. “Efe arısı” adıyla tescillenen Batı Ege arısı, bölge arılarına göre yüzde 25 daha yüksek bal verimi ve kışlama yeteneğiyle ön plana çıkıyor.
Arıların büyük bir kısmı bal üretiminde etkin bir şekilde yer alıyor. Örneğin; yukarıda sıralanan tüm arı türleri, bitkilerdeki nektar ve diğer salgıları toplayarak bal üretimi gerçekleştiriyor. Ancak eşek arısı adıyla anılan büyük arı türleri ve etçil bir tür olan yabani arılar bal üretimi yapmıyor.
Arılar bal üretimine doğanın çiçeklenme döneminde yani ilkbahar aylarında başlayarak sonbahara kadar devam ediyor. Bu minik ve üretken canlılar, kış mevsimini ise büyük bir koloni halinde kovanlarından çıkmadan geçiriyor. Arıların bal yapım süreci iklim koşullarına ve arıcılık faaliyetlerine göre değişiklik gösteriyor. Ortalama bir arı tüm yaşamı boyunca - bir arının ömrü 1 gün ila 3 ay arasında değişiklik gösterebiliyor- yalnızca 1 ila 12 çay kaşığı arasında bal üretebiliyor. Arıların bal üretiminin son bulduğu sonbahar mevsimine dek 2 ila 3 kez bal hasadı yapılabiliyor. Bir kovandan yaklaşık olarak 30 kilogram bal alınabiliyor. Ancak bu oran farklı bal yaptırma teknikleri sayesinde 100 kilograma kadar yükselebiliyor.
Elverişli iklimi sayesinde Türkiye'nin hemen her bölgesinde bal üretimi yapılabiliyor. Türkiye'nin en yüksek bal üretimi yapılan illeri arasında Muğla, Adana ve Ordu bulunuyor. Dünya bal üretiminde ikinci sırada konumlanan Türkiye'de, üretilen bal çeşitleri ise üretildikleri bitki ve menşe coğrafya isimlerine göre adlandırılıyor. Örnek verilecek olursa:
Bingöl çiçek balı
Şemdinli çiçek balı
Muş çiçek balı
Kayseri çiçek balı
Yüksekova çiçek balı
Çam balı
Kestane balı
Narenciye balı
Lavanta balı
Kekik balı
Ihlamur balı
Tüm bu çeşitlere ek olarak Balparmak, Anadolu’nun farklı bölgelerinden derlediği doğal bal çeşitlerini üretildikleri yükseltilere göre de sınıflandırıyor. Çünkü çiçek türlerinin her biri, yetiştikleri rakımlar doğrultusunda farklı aromatik özelliklere sahip oluyor. Bundan hareketle Balparmak süzme çiçek balları, ayrıcalıklı bir bal deneyimi için üç farklı kategoride üretiliyor. Peki, bunlar neler mi?
Yüksek yayla çiçek balı (Bin 500 metre ve üstü rakıma sahip alanlarda yetişen çiçeklerden…)
Yayla çiçek balı (500 ila bin metreye kadar olan yükseltilerde yetişen çiçeklerden…)
Yayla ve ova çiçek balı (Yetiştiği alanın yükseltisi 500 metreye kadar olan çiçeklerden…)
Siz de Türkiye'nin seçkin ballarını Balparmak kalitesi ve güvencesiyle sofralarınıza taşıyabilirsiniz!
Kaynaklar:
Dr. Ali Korkmaz, "Anlaşılabilir Arıcılık", Samsun Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü (çevrimiçi)
Adriana, "How Many Times A Year Can You Harvest Honey?", Backyard Garden Lover, 2021. (çevrimiçi)
menü
